1. DI TÍCH THÀNH CỔ LẠNG SƠN

Hình ảnh cổng thành phía Nam

Thành cổ Lạng Sơn hay còn gọi là Đoàn thành là di tích lịch sử cấp quốc gia. Đã được xếp hạng di tích Quốc gia vào năm 1999. Hiện thời điểm xây thành chưa được xác định, đến năm Hồng Đức thứ 26 nhà Lê (1495) được tu bổ. Những lần sửa chữa tiếp theo là vào năm 1756-1758 triều Cảnh Hưng, năm 1837 nhà Nguyễn, năm 2001 cổng vòm phía Nam được tu bổ và cắm bia biển bảo vệ, tới năm 2005-2006 lại được tu sửa lớn.

Hình ảnh cổng thành phía Nam

Thành cổ hình chữ nhật, có 4 cửa các hướng Đông, Tây, Nam, Bắc và 19 điểm canh, nay chỉ còn lại 2 cổng thành khá nguyên vẹn là phía Nam và Tây cùng một số đoạn thành. Chu vi của thành khoảng một km, xung quanh bốn mặt đều rộng thoáng, bằng phẳng rất thuận tiện cho việc triển khai tấn công và ứng cứu khi cần thiết. Đây là vị trí quân sự đắc địa có ưu thế cả công lẫn phòng thủ.

2. CHÙA THÀNH

Chùa Thành (tên chữ là Diên Khánh Tự) là một ngôi cổ tự, hiện toạ lạc tại số 3 đường Hùng Vương, phường Lương Văn Tri, tỉnh Lạng Sơn. Năm 1993, Chùa đã được xếp hạng di tích Lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Hiện nay, Chùa đồng thời là Trụ sở của Ban Đại diện Phật giáo tỉnh Lạng Sơn.

Hình ảnh Chùa Thành

Chùa do nhân dân quanh vùng lập vào thế kỷ 15, thời Lê sơ. Lúc ấy, chùa có tên là Hương Lâm, nhưng vì ở cạnh Đoàn Thành, nên người dân quen gọi là chùa Thành. Năm 1796, dưới triều vua Cảnh Thịnh, chùa được chuyển về vị trí hiện nay (cách vị trí cũ khoảng 200 mét), tức ở khu vực Bến đá Kỳ Cùng, bên bờ nam sông Kỳ Cùng và cạnh bến đò Thạch Độ (chỗ cầu Kỳ Cùng bây giờ) và lấy tên là Diên Khánh Tự (Diên Khánh có nghĩa là tích thiện để có nhiều phúc cho đời sau). Năm 1846, dưới triều vua Thiệu Trị, chùa đổi tên là Tuần Khánh Tự. Về sau, chùa đổi lại tên cũ là Diên Khánh Tự cho đến ngày nay.

Chùa Thành là ngôi chùa cổ bề thế ở tỉnh Lạng Sơn. Tam quan chùa thiết kế theo lối chồng diêm lớp lớp gồm 24 mái, lợp ngói mũi hài và các đầu đao cong vút. Hệ thống mái chùa được chạm đục tỉ mỉ với các đầu phượng đỡ toàn bộ hoành và các kèo. Những linh vật, như: long, ly, quy, phượng...đều được đắp vẽ rất mỹ thuật. Chùa gồm 38 gian lớn nhỏ, với nhiều hạng mục công trình: tiền đường, phương đình, bái đường, tổ đường, hậu đường,...

3. ĐỀN TỨ TRẤN

Tứ trấn - 4 cửa Đông - Tây - Nam - Bắc tương ứng với 4 cổng thành là 4 ngôi đền thiêng liêng trấn giữ 4 phương của vùng đất Xứ Lạng gồm: Đền Cửa Đông - Đền Cửa Tây - Đền Cửa Nam - Đền Cửa Bắc.

3.1. Đền Cửa Đông

Đền Cửa Đông là một trong những đền Tứ trấn Lạng Sơn. Nằm ở phía Đông của thành cổ Lạng Sơn, đền tọa lạc trên con đường Hùng Vương tại phường Lương Văn Tri hướng thẳng ra dòng sông Kỳ Cùng. Đúng như tên gọi, đền cửa Đông là một trong 4 ngôi đền trấn giữ 4 hướng của Thành cổ Lạng Sơn.

Đền Cửa Đông  

Trước cổng Đền là cây đa cổ thụ trăm tuổi phủ bóng xanh ngát khiến cho không gian trở nên tĩnh mịch và trầm lắng hơn rất nhiều. Trước đây Đền được gọi với cái tên là Đông Môn Từ hay Đền Bạch Đế, Đền Quan lớn Tam phủ. Theo những ghi chép lịch sử thì đền được xây dựng từ khoảng cuối thế kỷ XVIII cho tới đầu thế kỷ XIX. 

Vào bên trong Đền, kiến trúc của Đền cũng mang đậm dấu ấn của thời gian từ cách thiết kế đền hình chữ Đinh đến cửa chính đền hướng ra sông Kỳ Cũng, cổng vào đền được quay về hướng chính Tây. Đền cũng được xây dựng gồm 3 phần liền kề nhau đó là Nghi môn, Chính điện và Tả hữu vi. Đặc biệt, trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, đền là nơi chuyên vận chuyển vũ khí, đạn dược cho quân và dân ta từ Liên Xô tiếp viện vào miền Nam. 

Đền Cửa Đông thờ thần Bạch Đế - như thủy thần, thần sông hay thần rắn. Bởi lẽ Đền thờ Bạch Đế là bởi cư dân ở đây chủ yếu canh tác và gieo trồng lúa nước nên người dân càng phải phụ thuộc vào thần sông nước như trong các truyền thuyết của nước ta. Ngoài ra, đền còn là nơi thờ Mẫu và đức Thánh Trần. Đền Cửa Đông được xếp hạng là di tích lịch sử Quốc gia vào năm 2013.

3.2. Đền Cửa Tây

Đền Cửa Tây nằm ở phía Tây của Thành cổ trên đường Trần Hưng Đạo, phường Lương Văn Tri, tỉnh Lạng Sơn. Đền có tên chữ là Ngũ Nhạc Linh Từ và được xây dựng vào những năm cuối của thế kỷ XVIII. Đền thờ Hưng Đạo Vương và các vị thánh Mẫu. Đền Cửa Tây được xếp hạng là di tích lịch sử Quốc gia vào năm 2013.

Đền Cửa Tây được thiết kế với cấu trúc 2 tòa nhà, tòa thứ nhất thờ Mẫu, tòa thứ 2 thờ Đức Thánh Trần cùng với các gia tướng như Dã Tượng, Phạm Ngũ Lão, Yết Kiêu cùng các hoàng tử và công chúa. Đến nay, đền vẫn còn lưu giữ được rất nhiều những hiện vật có giá trị như chuông, tượng thờ, hoành phi, câu đối,... Cùng với 2 tấm bia công đức được xây dựng vào năm 1916 và 1923 là một trong những tài liệu lịch sử để tra cứu vô cùng quan trọng không chỉ có giá trị về mặt nội dung mà còn có giá trị về văn hóa to lớn.

Đền Cửa Tây

Lễ hội đền Cửa Tây được tổ chức vào ngày 20 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Vào thời gian này, không chỉ người dân quanh đây mà còn có rất nhiều du khách ghé tới để sắm sửa những mâm lễ dâng lên các vị thánh thần.

Lễ hội đền Cửa Tây được tổ chức vào ngày 20 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Vào ngày này, các gia đình, các Tổ liên gia trên địa bàn bày biện, sắm sửa các mâm lễ dâng lên đền để cầu cho Quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.

3.3. Đền Cửa Nam

Đền Cửa Nam nằm ở phía Nam của Thành cổ, đền tọa lạc trên phố Cửa Nam, phường Lương Văn Tri, tỉnh Lạng Sơn và chỉ cách cổng thành phía Nam của Thành cổ hơn 100 mét! Cũng giống như đền Cửa Đông và cửa Tây, đền cửa Nam được xếp hạng là Di tích Quốc gia vào năm 2013.

Đền Cửa Nam

Đền có cửa chính quay về hướng Bắc, thiết kế theo kiểu chữ Đinh chuôi vò. Đền thờ Mẫu và thờ Đức Thánh Trần. Lễ hội đền thường được diễn ra vào ngày 12 tháng 2 âm lịch thu hút đông đảo người dân trong vùng và cả những du khách thập phương đến để cầu nguyện cho gia đình và người thân!

3.4. Đền Cửa Bắc

Đền Cửa Bắc nằm vuông góc giữa đường Trần Hưng Đạo với đường Trần Nhật Duật, phương Lương Văn Tri, đền có nhiệm vụ trấn giữ và bảo vệ linh khí phía bắc cho Thành cổ. Đền cửa Bắc cũng thờ Thánh Mẫu và Đức Thánh Trần. Ngoài ra đền còn thờ Phật, đây được gọi là sự phối thờ Tiên Thánh – Hậu Phật. Đền Cửa Bắc đã được xếp hạng là di tích lịch sử Quốc gia vào năm 2013.

Kiến trúc đền không xây theo lối chữ Đinh như những đền khác mà được xây theo lối chữ Nhị gồm gian Đại Bái và gian Hậu Cung. Gia Đại Bái được xây ở bên ngoài, bên trong là gian Hậu Cung. Hiện nay, tại đền còn lưu giữ được rất nhiều những hiện vật quý giá như tấm bia đá ghi công đức được xây từ năm 1924 cùng với những tượng thánh, đồ thờ tự,...

Đền Cửa Bắc

Dù trải qua rất nhiều những biến cố lịch sử những đền vẫn sừng sững và được bảo tồn cho tới ngày này! Đền Cửa Bắc là một trong những mình chứng lịch sử đáng tự hào của dân tộc ta. Đền giờ đây không chỉ là nơi để cầu may mắn và bình an nữa mà còn là điểm sinh hoạt văn hóa tâm linh của nhân dân và du khách gần xa.

4. DANH THẮNG CHÙA TIÊN – GIẾNG TIÊN

Chùa Tiên – Giếng Tiên, được Danh nhân Ngô Thì Sĩ (thế kỷ XVIII) xếp vào “Trấn doanh bát cảnh” - một trong tám cảnh đẹp của Xứ Lạng. Di tích Chùa Tiên hay còn được biết đến với tên Chùa Song Tiên. Chùa nằm trong lòng núi Đại Tượng, phố Hoàng Hoa Thám, thuộc địa phận phường Lương Văn Tri, tỉnh Lạng Sơn. Vị trí cách cầu Kỳ Cùng khoảng 500 m. Đây là nơi hàm chứa nhiều giá trị văn hóa, tín ngưỡng phong phú và đặc biệt. Với các câu chuyện dân gian và các pho tượng cổ đậm nét văn hóa dân tộc.

                                             Danh thắng Chùa Tiên

Bên cạnh những ghi chép lịch sử trên, theo người dân nơi đây sự ra đời của di tích chùa Tiên gắn liền với một điển tích cực kỳ thú vị. Chuyện kể rằng, có một ông Tiên ngự trên núi thường được lũ trẻ chăn trâu trong làng nhường phần cơm ít ỏi cho mình. Ông Tiên đã dẫm chân xuống núi đá và biến nơi đây thành Giếng Tiên. Ban cho dân làng Phai Luông nguồn nước trong vắt. Giúp cho dân làng trong những ngày thiếu mưa và hạn hán. Đây là một điển tích dân gian được dân làng lưu giữ cho tới tận bây giờ.

Chùa có kiến trúc nằm sâu trong động đá rất độc đáo. Động Tiên không nằm sát chân núi Đại Tượng như các chùa khác của Lạng Sơn. Muốn vào động để thăm chùa, du khách phải vượt qua hơn 65 bậc đá uốn khúc. Bậc đá được xây dựng với lan can vịn và không hề trơn trượt, khá dễ đi. Giúp khách du lịch có thể dễ dàng di chuyển lên thăm chùa. Di tích chùa Tiên gồm những tòa thạch động rất kỳ vĩ, đẹp mắt, với nhũ đá hình muôn hình sinh động theo hình dung của con người như: hình tượng tiên ông, đầu sư tử, dơi... khá độc đáo và thú vị.

Hiện nay, tại Chùa Tiên Lạng Sơn vẫn còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ có giá trị nghệ thuật cao. Đó là các tượng pháp, câu đối và bia đá. Người dân thời xưa đã dùng 13 bia khắc trên vách đá của các vị quan thuộc nhiều triều đại. Đặc biệt nhất là tấm bia khắc bài “Trấn Doanh bát cảnh” của Ngô Thì Sĩ. Bài thơ ca ngợi cảnh đẹp của 8 địa danh Lạng Sơn, trong đó có Chùa Tiên.

Lễ hội Chùa Tiên diễn ra vào này 18 tháng Giêng hàng năm, là dịp để Nhân dân và du khách thập phương lên Chùa dâng hương, nguyện cầu những điều tốt đẹp, vãn cảnh động Chùa Tiên - Giếng Tiên - Hang Thủy Cung và tham dự nhiều trò chơi mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc như: đẩy gậy,  bịt mắt đập niêu, nhảy sạp, ô ăn quan… tạo nên không khí vui tươi, hào hứng trong suốt thời gian diễn ra lễ hội.

Lễ hội Chùa Tiên năm 2024

Cách chùa Tiên không xa, là Hang Thủy Cung với hệ thống cung, ban thờ linh thiêng cùng với những thạch nhũ đá muôn hình, muôn vẻ được thiên nhiên kiến tạo qua hàng nghìn năm, lung linh và vô cùng sống động.

                                                Hang Thủy Cung

Năm 1992, Chùa Tiên – Giếng Tiên Lạng Sơn được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp vào danh sách di tích cấp quốc gia. Trải qua nhiều năm tháng nhưng Danh thắng Di tích Chùa Tiên - Giếng Tiên vẫn là một thắng cảnh đẹp, vừa là nơi sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân quanh vùng và du khách thập phương, thu hút nhiều du khách từ khắp nơi đến chiêm bái và thưởng ngoạn.

5. DI TÍCH ĐỀN CÔ BÉ THƯỢNG NGÀN

Đền Cô Bé Thượng Ngàn, tại Phố Cửa Đông, phường Lương Văn Tri là một trong những địa điểm linh thiêng, thu hút đông đảo tín đồ và du khách thập phương đến chiêm bái và cầu nguyện. Là nơi thờ phụng Cô Bé Thượng Ngàn, một vị Thánh cô trong tín ngưỡng Tứ Phủ Đạo Mẫu. Kiến trúc của ngôi Đền theo kiểu chữ "Nhất" (一), gồm Nghi môn, sân đền và gian chính điện. Với kiến trúc độc đáo và giá trị văn hóa sâu sắc, đền đã được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh năm 2023.

Hình ảnh Đền Cô bé Thượng Ngàn

Đền Cô Bé Thượng Ngàn không chỉ là nơi thờ phụng linh thiêng mà còn là điểm đến văn hóa đặc sắc, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống tinh thần của người dân.

6. DI TÍCH ĐỀN MẪU THOẢI

Đền Mẫu Thoải, Số 77 Đường Hùng Vương, phường Lương Văn Tri, di tích cấp tỉnh năm 2014.

Hình ảnh Đền Mẫu Thoải

7. DI TÍCH ĐÌNH PÁC MÒNG

Di tích Đình Pác Moòng được xây dựng vào cuối thế kỷ XVIII trên một gò đồi thuộc thôn Quảng Trung I, xã Quảng Lạc, thành phố Lạng Sơn cũ nay là phường Lương Văn Tri, tỉnh Lạng Sơn. Tương truyền ngôi Đình này thờ vọng vua Đinh Tiên Hoàng và các tướng lĩnh đã từng đánh giặc phương Bắc và dẹp loạn biên giới. Vùng đất này là nơi mà các tướng thời Vua Đinh Tiên Hoàng đã chọn làm đại bản doanh, sau khi vua Đinh Tiên Hoàng qua đời, nhân dân nhớ công lao của Nhà vua và các tướng sĩ bèn lập miếu thờ trên đỉnh núi Khau Puồng. Một ngày trời quang mây tạnh, bỗng có một gắp gianh trên đỉnh núi Khau Puồng bay xuống gò đồi Pác Moòng, nhân dân trong vùng cho là điềm lành bèn lập Đình thờ tại đây. Di tích Đình Pác Moòng được UBND tỉnh xếp hạng là di tích cấp tỉnh năm 2023.

Hình ảnh Đình Pác Moòng

8. DI TÍCH NÚI HANG DÊ

Núi Hang Dê thuộc Khối Cửa Nam, phường Lương Văn Tri. Được công nhận là di tích cấp tỉnh năm 2002./.